Kırgızistan, Orta Asya’da yer alan Türk Cumhuriyetlerinden birisidir. Doğusunda Çin, güneyinde Tacikistan, Batısında Özbekistan, kuzeyinde ise Kazakistan yer almaktadır.

1960 yılında 2,172,300 olan Kırgızistan'ın nüfusu, 1970 yılında 2,959,900, 1980 yılında 3,617,400 ve 1990 yılında 4,391,200 kişi olmuştur. Kırgızistan'ın 2000 yılı nüfusu ise 4,391,200 kişiydi. Kırgızistan 2015 yılı verilerine göre 5,957,000 kişilik nüfusa sahiptir.

TARİHİ

Yenisey Irmağı boyunda medeni bir hayat süren Kırgızlar Milad’dan sonra birinci yüzyılda Hun Devleti tabiyeti altına girdiler. Hunluların dağılması üzerine, Kırgızlar, Hakas Devletini kurdular. Dördüncü yüzyılda kurulan Hakas Devleti, Baykal Gölünden Tibet ’e kadar olan kısma hakim oldu. 6. yüzyılda kurulan Göktürk Devleti ile mücadele eden Hakaslar, 840’ta Uygur Devletini yıktılar. 10. yüzyılda Karahanlıların tesiriyle İslam dinini kabul eden Kırgızlar, 13. yüzyılda Moğolların hakimiyetini tanıdılar. On yedinci yüzyılda Rus istilasına karşı diğer Türk boylarıyla hareket ettiler. Kırgızların harp kabiliyetleri yüksekti. On dokuzuncu asırda Kırgız toprakları bütünüyle Rus hakimiyetine girdi. 1924 senesine kadar Türkistan Özerk Sovyet Sosyalist Cumhuriyetine bağlıyken, 1925’te Kara Kırgız Özerk Oblastı adını aldı. Bir süre sonra Kara kelimesi kaldırıldı. 1936’da Kırgızistan Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti haline getirildi ve Sovyetler Birliğini meydana getiren 15 İttifak Cumhuriyetinden biri haline geldi. Eski Sovyetler Birliğinin 1991’de dağılması üzerine, Kırgızistan bağımsızlığını ilan etti. Bağımsız Devletler Topluluğuna üye oldu.

Fiziki Yapı

Ülke topraklarının büyük kısmı dağlarla kaplıdır. 3000 metreye kadar olan dağlar toprakların yarısından fazlasını kaplar. Tanrı Dağlarının bir parçası olan Kokpaalatau Sıradağları, Çin ile tabii sınırı meydana getirir. Yüksek dağların dorukları dört mevsim karla kaplıdır. Çok sayıda kısa nehir, dağlardan kaynaklanarak aşağılara doğru akar. Başlıca akarsuları Narin, Tar, Kubaş, Kızıl Su’dur. Dünyanın ikinci büyük krater gölü olan Issık Gölü Kırgızistan topraklarında yer alır. Deniz seviyesinden 1609 m yükseklikte olan Issık gölü 6202 km2lik bir alana sahiptir. En derin yeri 702 metredir.

İklim

Kırgızistan’ın denizlerden uzak ve yüksek bir araziye sahib olması iklimi büyük ölçüde etkiler. Dağların etekleri sıcak çöl rüzgarları tesirindedir. Yüksek bölgelerde soğuk bir iklim hakimdir. Arada kalan bölgede bol yağışlı bir iklim görülür. Batı ve kuzeydeki sıradağlar yılda ortalama 600-900 mm, güney etekleri 200-335 mm, yüksek vadiler ise 100-150 mm civarında yağış alır. Yaz ile kış, gündüz ile gece arasında ısı farkı çok fazladır.

Tabii Kaynaklar

Kırgızistan maden yönünden zengin yataklara sahiptir. Tanrı Dağlarında demir, cıva, sürme, altın; Fergana Vadisinde petrol ve gaz yatakları bulunur. Ayrıca kömür, tuz, kaolin, cam tozu yatakları vardır. Kömür yatakları 31 milyon ton rezerv ile Orta Asya’da birincidir.

Bitki örtüsü ve hayvanlar: Dağların kuzeye bakan yamaçları ve alçak vadiler ormanlarla kaplıdır. Bu ormanlar ülke topraklarının ancak % 6’sını kaplar. Ormanlarda yabandomuzu, kurt, vaşak, dağkeçisi, as, geyik, leopar gibi av hayvanları yaşar.

Nüfus ve Sosyal Hayat

Kırgızistan’ın nüfusu 4.468.000’dir. Başkent Bişkek olup nüfusu 641.000’dir. Nüfusun % 52.4’ü Kırgız, % 21’i Rus, % 12.9’u Özbek, % 2.5’i Ukraynalı, % 8.1’i diğer milletler, % 1.6’sı Tatardır. Kırgızistan 6 vilayete bölünmüştür. Bunlar Celiabad, Issıkul, Narin, Oş, Talas ve Çuy’dur.

Kırgızistan yüksek bir eğitim düzeyine sahiptir. Ülkede 9 üniversite olup, ilk üniversite 1932’de kurulmuştur. Okuma yazma oranı % 99.8’dir. Ülke genelinde 1806 ortaokul, 48 teknik lise vardır. Diğer Türk Cumhuriyetlerinde olduğu gibi Kırgızistan’da eğitim devlet tarafından yapılırken 1992’de çıkarılan yeni kanunlarla özel okul ve üniversite eğitimine izin verildi.

Kırgızlar Müslüman olup, Sünni ve Hanefi mezhebindedirler. Kırgızların İslamiyeti kabulünde tasavvuf büyükleri önemli rol oynamışlardır. Kırgızlarda mevcut olan güçlü kabile sistemi İslamiyetin hızlı yayılmasını sağlamıştır. Kırgızistan’da dini hayatın çok canlı olması, Orta Asya cumhuriyetleri içinde Özbekistan’ın dışında en çok bu cumhuriyette din aleyhtarı propaganda yapılmasına sebeb olmuştur. 1948’den sonra günümüze kadar Bişkek’te 100’e yakın İslamiyet aleyhtarı kitap basılmıştır. Aynı zamanda devamlı din aleyhtarı konferanslar veriliyordu. Buna rağmen bölgede İslamiyet unutulmamış, Kırgızistan bağımsızlığını kazandıktan sonra, gizli yapılan ibadetler, açık olarak yapılmaya başlanmıştır.

Ekonomi

Ülke ekonomisi tarım ve madenciliğe dayalıdır. Daha çok hayvancılık kesimi ağırlıklı bir tarım ekonomisi hakimdir. Başlıca tarım ürünleri buğday, pamuk, şekerpancarı, mısır, tütün, sebze ve meyvedir. Dağlık bölgelerde yarış atları yetiştirilir, tavşan beslenir, arıcılık yapılır. En çok küçükbaş hayvan beslenir.

Kırgızistan’da 1970’li yıllarda çeşitli madenler çıkarılmaya başlanınca maden sektörü büyük hızla gelişti. Makina, otomotiv, gıda, çimento, cam ve konserve fabrikaları başlıca sanayi kuruluşlarıdır. Akarsu üzerlerinde kurulan hidroelektrik santralleri ekonomiye önemli ölçüde katkıda bulunur. Ülkede 600 civarında sanayi kuruluşu vardır.

KÜLTÜREL HAYAT

Kırgız kültürü “Göçebe Yaşamı”ndan büyük oranda etkilenmiş ve kültürün oluşmasında büyük rol oynamıştır. Göçebe yaşamın etkilerini yaşamın her kesiminde ( ev , aile , yerleşme, örf ve adetleri ) görmek mümkündür. Kırgız keçe çadırın ( Boz Üy : Gri Ev ) yaşamda büyük önemi vardır. Eski dönemlerden itibaren yazları serin , kışları sıcak olan bozüylerde yaşamlarını geçiren Kırgızlar çadırın iç dekorasyonlarını da basit , sade ve pratik olarak oluşturmuşlardır. Kullanılan ev eşyalarının tamamı bu tür yaşama uygun dizayn edilmiş ve geliştirilmiştir. Geleneksel Kırgız kültürünün oluşmasına “ Manas Destanı’nın da büyük etkisi olmuştur. Dünya edebiyatının en önemli destanlarından olan Manas , Finlilerin Kalevala’sından 40 kez, Hintlilerin Mahabharata’sından 4 kez daha uzundur. KIRGIZ Cumhuriyetinde canlı bir kültür ve sanat hayatı bulunmaktadır. Başkent BİŞKEK’te Sonbahar , Kış ve İlkbahar ayları boyunca düzenli opera , bale ve tiyatro gösterileri ile Klasik Müzik Konserleri düzenlenmektedir. Halkın sanatsal faaliyetlere yoğun katılım gösterdiği gözlenmektedir.

KÜLTÜREL MİRAS

Kırgızistan tarih boyunca medeniyetlerin beşiği oldu. İpek Yolu güzergahında bulunması, kültürel yapısına da olumlu katkı yaptı.

Ülkede, aralarında UNESCO'nun Dünya Kültür Mirasları Listesinde de yer alan 508 tarihi-kültürel mekan bulunuyor. Bunların en önemlilerinden biri, başkent Bişkek yakınlarındaki Balasagun kenti. Balasagun, Kutadgu Bilig'in yazarı Yusuf Has Hacip'in doğum yeri. Kent, bir dönem Karahanlılar Devletinin de merkezi oldu. Günümüze kadar kendini koruyan Burana kulesi, yerli ve yabancı turistlerin uğrak noktası. Kule, geçen yıl UNESCO'nun “Dünya Somut Kültürel Miras Listesi”ne girdi.

Kırgızistan'ın ikinci büyük kentindeki Süleyman Dağı ise, Hazreti Süleyman'ın seyahatleri sırasında dinlendiği ve ibadet ettiği mekan olarak anılıyor. Dağın yamacında bulunan küçük bir hücrede bulunan ayak izlerinin, Hazreti Süleyman'a ait olduğuna inanılıyor. Hazreti Süleyman'ın izlerine yüz sürmek, şifa aramak, hem de kenti kuşbakışı seyretmek isteyenler bu bölgeye akın ediyor. Ve İdris Peygamber'in Türbesi. Çilehane, askerler ve bölgeyi koruyanların kaldığı mekandan oluşan eser de turistlerin gözde mekanlarından. Kırgız hükümeti, birbirinden değerli 508 tarihi eserin korunması için özel komisyon kurdu. “Tarihi eserlerin korunması hakkındaki kanun”da yapılan değişikliklerle kültürel miras korunma altına alındı.